Komfort, bezpieczeństwo i efektywność w pracy oraz życiu codziennym zależą w dużej mierze od otaczającej nas przestrzeni. Poznaj zasady ergonomii, które pomogą stworzyć optymalne warunki do działania i chronić zdrowie.
Co to jest ergonomia? Definicja i podstawowe założenia
Ergonomia to interdyscyplinarna dziedzina nauki zajmująca się dostosowaniem środowiska pracy i życia do anatomicznych i fizjologicznych możliwości człowieka. Termin wywodzi się z języka greckiego – „ergon” (praca) i „nomos” (prawo). W swojej istocie dąży do zapewnienia optymalnych warunków funkcjonowania człowieka w różnych obszarach aktywności.
Podstawowe założenia ergonomii koncentrują się na trzech aspektach:
- dostosowaniu przestrzeni do możliwości fizycznych człowieka
- minimalizacji obciążenia organizmu podczas wykonywanych czynności
- zwiększeniu wydajności przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa
- uwzględnieniu zarówno fizycznych, jak i psychicznych potrzeb użytkownika
- tworzeniu harmonijnej relacji między człowiekiem a jego otoczeniem
Historia i rozwój ergonomii
Choć formalne narodziny ergonomii jako dyscypliny naukowej datuje się na połowę XX wieku, jej początki sięgają starożytności. Rzemieślnicy już wtedy intuicyjnie projektowali narzędzia pod kątem wygody użytkowania. Przełomowym momentem była II wojna światowa, gdy efektywne wykorzystanie potencjału ludzkiego w wojsku stało się priorytetem.
W 1949 roku brytyjski psycholog Hywel Murrell wprowadził termin „ergonomia”, a w 1959 powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne (IEA). Obecnie, w erze cyfryzacji, ergonomia skupia się również na projektowaniu stanowisk komputerowych i urządzeń mobilnych.
Interdyscyplinarność ergonomii
Ergonomia łączy wiedzę z różnych dziedzin nauki:
- psychologii – procesy poznawcze i percepcja
- socjologii – organizacja pracy zespołowej
- fizjologii – funkcjonowanie organizmu i biomechanika ruchu
- antropometrii – wymiary ludzkiego ciała
- inżynierii – projektowanie rozwiązań technicznych
- medycyny pracy – profilaktyka zdrowotna
Rodzaje ergonomii: koncepcyjna i korekcyjna
W ergonomii wyróżniamy dwa główne podejścia, które różnią się momentem wdrażania rozwiązań oraz zakresem możliwych zmian. Każde z nich ma na celu zwiększenie komfortu, bezpieczeństwa i efektywności funkcjonowania człowieka w otaczającej go przestrzeni.
| Ergonomia koncepcyjna | Ergonomia korekcyjna |
|---|---|
| Projektowanie od podstaw | Modernizacja istniejących rozwiązań |
| Planowanie przed realizacją | Reakcja na zidentyfikowane problemy |
| Pełna swoboda projektowa | Ograniczenia infrastrukturalne |
Ergonomia koncepcyjna: planowanie przestrzeni
Ergonomia koncepcyjna zajmuje się projektowaniem nowych przestrzeni i stanowisk pracy od podstaw. Uwzględnia analizę potrzeb przyszłych użytkowników, planowanie oświetlenia, rozmieszczenie stanowisk oraz dobór odpowiednich materiałów. Projektanci biorą pod uwagę wymiary antropometryczne, przewidywane obciążenia fizyczne i poznawcze oraz specyfikę wykonywanych zadań.
Ergonomia korekcyjna: modernizacja stanowisk
Ergonomia korekcyjna skupia się na dostosowywaniu istniejących przestrzeni do potrzeb użytkowników. Obejmuje:
- wymianę mebli na bardziej ergonomiczne modele
- reorganizację przestrzeni roboczej
- instalację dodatkowego oświetlenia
- wprowadzenie akcesoriów wspierających prawidłową postawę
- modyfikację organizacji pracy
Ergonomia w miejscu pracy
Ergonomia w środowisku zawodowym koncentruje się na tworzeniu warunków sprzyjających zdrowiu i efektywności pracowników. Prawidłowo zaprojektowane stanowisko zmniejsza ryzyko urazów, podnosi wydajność i satysfakcję z wykonywanych obowiązków. Inwestycja w ergonomiczne rozwiązania to nie tylko wymóg BHP, ale przede wszystkim strategia biznesowa przynosząca wymierne korzyści finansowe.
Zasady ergonomii w biurze
Ergonomia w przestrzeni biurowej opiera się na fundamentalnych zasadach zapewniających komfort pracy i minimalizujących ryzyko dolegliwości zdrowotnych. Prawidłowe ustawienie stanowiska komputerowego wymaga spełnienia następujących warunków:
- monitor na wysokości oczu, w odległości 40-75 cm od twarzy
- klawiatura i mysz umożliwiające swobodne ułożenie przedramion równolegle do podłogi
- krzesło z regulacją wysokości i podparciem odcinka lędźwiowego
- możliwość dostosowania podłokietników
- rozproszone oświetlenie, najlepiej z lewej strony dla osób praworęcznych
Istotnym elementem jest również organizacja czasu pracy – po każdej godzinie przed monitorem należy zrobić 5-10 minut przerwy na ćwiczenia rozluźniające. Przestrzeń biurowa powinna umożliwiać swobodne przemieszczanie się i zmianę pozycji ciała.
Ergonomia w pracy zdalnej
Praca zdalna wymaga szczególnej uwagi w zakresie organizacji stanowiska, gdyż odpowiedzialność za jego przygotowanie spoczywa na pracowniku. Domowe miejsce pracy powinno spełniać następujące wymogi:
- biurko o wysokości 70-75 cm
- ergonomiczne krzesło z regulacją i podparciem lędźwiowym
- podstawka pod monitor
- podkładka pod nadgarstki
- odpowiednia cyrkulacja powietrza
- naturalne oświetlenie
W pracy zdalnej sprawdza się technika Pomodoro – 25 minut pracy, następnie 5 minut przerwy. Regularne wstawanie od biurka i wykonywanie ćwiczeń rozciągających zapobiega dolegliwościom bólowym kręgosłupa i stawów. Świadome podejście do organizacji domowego stanowiska pracy stanowi podstawę zachowania zdrowia w dłuższej perspektywie.
Ergonomia w codziennym życiu
Ergonomia domowa skupia się na tworzeniu przestrzeni mieszkalnej wspierającej naturalne ruchy ciała i minimalizującej wysiłek fizyczny podczas codziennych czynności. Odpowiednio zaprojektowane pomieszczenia zwiększają komfort, funkcjonalność i bezpieczeństwo domowników.
Projektowanie ergonomicznego domu obejmuje rozmieszczenie mebli, dobór ich wysokości i kształtów oraz organizację przedmiotów codziennego użytku. Szczególną uwagę należy poświęcić przestrzeniom intensywnie wykorzystywanym, jak kuchnia czy łazienka.
Ergonomia w kuchni i łazience
| Kuchnia | Łazienka |
|---|---|
| Blaty na wysokości 85-95 cm | Umywalka na wysokości 85-90 cm |
| Trójkąt roboczy: lodówka-zlew-płyta | Antypoślizgowa posadzka |
| Systemy cichego domykania | Uchwyty przy wannie i toalecie |
| Organizery do przyborów | Baterie z termostatem |
Korzyści z dbania o ergonomię
- zmniejszenie ryzyka urazów układu mięśniowo-szkieletowego
- zapobieganie wadom postawy i zwyrodnieniom stawów
- zwiększenie produktywności nawet o 25%
- redukcja zmęczenia i stresu
- oszczędność czasu przy wykonywaniu rutynowych czynności
- poprawa koncentracji podczas pracy
