Przemoc psychiczna w miejscu pracy to poważny problem, który może dotknąć każdego pracownika. Poznanie mechanizmów zastraszania oraz sposobów przeciwdziałania pomoże skutecznie bronić się przed tym zjawiskiem i zachować bezpieczne środowisko pracy.
Czym jest zastraszanie w pracy?
Zastraszanie w pracy to systematyczne, poniżające lub wrogie zachowanie skierowane wobec konkretnej osoby lub grupy osób. Charakteryzuje się wyraźną dysproporcją sił – ofiara zazwyczaj nie ma możliwości skutecznej obrony, podczas gdy osoba zastraszająca dysponuje większą władzą, zarówno formalną (przełożony), jak i nieformalną (autorytet w zespole).
Zjawisko to nie jest jednorazowym incydentem, lecz procesem rozciągniętym w czasie. Powtarzające się zachowania prowadzą do znaczących trudności w wykonywaniu obowiązków zawodowych, braku satysfakcji z pracy oraz poważnych konsekwencji zdrowotnych – psychicznych i fizycznych. Długotrwałe nękanie może skutkować rozwojem zespołu stresu pourazowego (PTSD), depresji lub innych zaburzeń psychicznych.
Definicja i formy zastraszania
Zastraszanie w miejscu pracy to celowe działania o charakterze psychicznej przemocy, skierowane przeciwko pracownikowi lub grupie pracowników.
- publiczne krytykowanie i poniżanie poprzez krzyk oraz obraźliwe komentarze
- izolowanie pracownika i wykluczanie z grupy
- przydzielanie zadań poniżej kwalifikacji lub niemożliwych do wykonania
- nieuzasadnione odbieranie odpowiedzialności
- rozpowszechnianie plotek i pomówień
- wyśmiewanie cech osobistych, przekonań religijnych czy poglądów
- zastraszanie konsekwencjami służbowymi
- szantaż emocjonalny
Różnice między zastraszaniem a mobbingiem
| Zastraszanie | Mobbing |
|---|---|
| Szersze pojęcie obejmujące różne formy presji psychicznej | Konkretna forma przemocy zdefiniowana w prawie pracy |
| Może występować w różnych środowiskach | Typowy dla relacji pracowniczych |
| Może mieć charakter krótkotrwały lub długotrwały | Zawsze długotrwały i systematyczny |
| Brak precyzyjnej definicji prawnej | Dokładnie zdefiniowany w Kodeksie pracy |
Jak rozpoznać zastraszanie w pracy?
Rozpoznanie zastraszania bywa trudne, szczególnie gdy przemoc ma charakter subtelny. Sprawcy często rozpoczynają od drobnych, trudnych do zakwestionowania działań, które z czasem nasilają się i tworzą atmosferę zagrożenia. Systematyczne podważanie kompetencji, izolowanie od zespołu czy ograniczanie dostępu do informacji to pierwsze sygnały ostrzegawcze.
Sygnały i objawy mobbingu
- systematyczna izolacja pracownika od zespołu
- ciągłe krytykowanie i deprecjonowanie wyników pracy
- rozpowszechnianie plotek i fałszywych informacji
- celowe ograniczanie dostępu do zasobów i narzędzi
- nieetyczne wykorzystywanie władzy
Skutki zastraszania dla pracownika
Długotrwałe zastraszanie prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych w sferze psychicznej i fizycznej.
- Objawy psychiczne:
- chroniczny stres i problemy z koncentracją
- pogorszenie pamięci
- napady lęku
- obniżone poczucie własnej wartości
- depresja i zaburzenia lękowe
- Objawy fizyczne:
- regularne bóle głowy
- zaburzenia układu pokarmowego
- problemy ze snem
- nadmierne pocenie się
- osłabienie odporności
- zaostrzenie chorób przewlekłych
Przeciwdziałanie zastraszaniu w pracy
Skuteczna walka z zastraszaniem w miejscu pracy wymaga systematycznych działań ze strony pracodawców i pracowników. Podstawą jest wdrożenie przejrzystej polityki antymobbingowej, która precyzyjnie określa niedozwolone zachowania oraz ich konsekwencje. System zgłaszania przypadków zastraszania musi gwarantować bezpieczeństwo osobom pokrzywdzonym.
- tworzenie kultury organizacyjnej opartej na wzajemnym szacunku
- organizacja regularnych szkoleń uświadamiających
- zapewnienie wsparcia psychologicznego dla ofiar
- jasne procedury zgłaszania nieprawidłowości
- dokumentowanie wszystkich incydentów
Rola pracodawcy w zapobieganiu mobbingowi
Pracodawca, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, ma obowiązek aktywnie przeciwdziałać mobbingowi. Podstawowym narzędziem jest wdrożenie wewnętrznej polityki antymobbingowej, która szczegółowo opisuje niedopuszczalne zachowania oraz procedury ich zgłaszania.
- powołanie niezależnej komisji antymobbingowej
- organizacja szkoleń dla kadry kierowniczej i pracowników
- promowanie otwartej komunikacji w zespołach
- monitorowanie relacji między pracownikami
- natychmiastowe reagowanie na sygnały nieprawidłowości
Jak zgłaszać mobbing i zastraszanie?
Proces zgłaszania mobbingu wymaga systematycznego działania i odpowiedniego przygotowania. Najważniejsze jest dokumentowanie wszystkich incydentów – dat, godzin, miejsc zdarzeń oraz potencjalnych świadków. Należy zachować wszelkie dowody w formie pisemnej lub elektronicznej.
- Etapy zgłaszania mobbingu:
- spisanie chronologii zdarzeń i gromadzenie dowodów
- złożenie pisemnego zgłoszenia do przełożonego lub HR
- skorzystanie z wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń
- kontakt z zewnętrznymi instytucjami (PIP, związki zawodowe)
- rozważenie drogi sądowej w przypadku braku reakcji
W trakcie całego procesu warto korzystać ze wsparcia specjalistów – psychologa, prawnika czy doradcy zawodowego, którzy pomogą właściwie zadbać o swoje prawa i dobrostan psychiczny.
